با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، ایران.

2 دانشجوی دکترای روانشناسی سلامت، دانشگاه پیام نور، ایران.

چکیده

مقدمه: هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر افسردگی، اضطراب و استرس بیماران زن مبتلا به دردهای شکمی روان‌تنی مزمن کلینیکی در شیراز بود. روش: این پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش تمامی زنان مبتلا به دردهای شکمی روان‌تنی مزمن بود که ازاین‌بین نمونه‌ای به حجم 40 نفر انتخاب شدند که ازاین‌بین، پژوهش نهایتاً با 30 نفر (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) انجام شد. این افراد به‌صورت تصادفی در 2 گروه 15 نفری در دو گروه آزمایش و گروه کنترل گمارده شدند. در این روش مداخله، گروه آزمایش تحت 10 هفته (هر هفته سه جلسه 40 دقیقه‌ای) درمان نوروفیدبک قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد و در لیست انتظار قرار گرفت. همچنین گروه‌های آزمایش و کنترل پرسشنامه افسردگی، اضطراب و استرس را در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون کامل کردند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که درمان نوروفیدبک بر کاهش اضطراب و افسردگی مؤثر بود (001/0>P). به‌عبارت‌دیگر 53 درصد از تغییرات افسردگی و 57 درصد از تغییرات اضطراب آزمودنی‌ها به‌وسیله نوروفیدبک بود؛ اما نوروفیدبک بر استرس تأثیری نشان نداد. نتیجه‌گیری: نوروفیدبک توانست افسردگی و اضطراب زنان مبتلا به دردهای شکمی را کاهش دهد ولی به میزان استرس آنان تأثیری نداشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Effectiveness of Neurofeedback Treatment on Depression, Anxiety, Stress and Abdominal Pain in Patients with Chronic Psychosomatic Abdominal Pains

نویسندگان [English]

  • Mohammad Oraki 1
  • Afsaneh Dortaj 2
  • Atousa Mehdizadeh 2

1 Associate Professor and member of faculty of Tehran Payame nour University

2 Lecturer in Dubai Payame nour University

چکیده [English]

Introduction: The aim of this study was to investigate the effectiveness of neurofeedback treatment on depression, anxiety, stress and psychosomatic abdominal pains in patients with clinical chronic psychosomatic abdominal pains in Shiraz. Methods: This research was a quasi-experimental study with pretest-posttest control group. The study population was all women with chronic psychosomatic abdominal pains among whom, 40 patients were selected for this study; ultimately, data were analyzed with 30 patients (experimental group=15 and control group=15). Participants were randomly assigned to 2 groups consisting of 15 participants who were divided into an experimental group and a control group. In this intervention, the experimental group was treated with neurofeedback for 10 weeks (3 times a week for 40 minutes) and the control group received no intervention and was put on a waiting list. Also, experimental and control groups completed the Depression Anxiety Stress Scales-21 (DASS-21) in pre-test and post-test. Multivariate analysis of covariance was used for data analysis. Findings: The results of covariance analysis showed that neurofeedback therapy had an impact on reducing anxiety and depression (P<0.001). In other words, 53% of depression variation and 57% of anxiety variation in patients were due to neurofeedback, but neurofeedback revealed no effect on stress. Conclusion: It was concluded that neurofeedback could significantly reduce depression and anxiety, but it had no effect on stress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neurofeedback
  • Depression
  • Anxiety
  • stress
  • Psychosomatic Chronic Abdominal Pains
اسکندری، ز.؛ طارمیان، ف.؛ نظری م.ع.؛ بختیاری، م.؛ ممتازی، س و رضایی، م (1393). «اثربخشی درمان نوروفیدبک در کاهش شدت علائم اختلال افسردگی اساسی». مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زنجان، 22 (92): 95-86.
 
اورکی، م.؛ شاهمرادی، س و رحمانیان، م (1394). «تأثیر نوروفیدبک و درمان ترکیبی نوروبیوفیدبک بر کاهش علائم وسواس فکری ـ عملی: مطالعه تطبیقی». فصلنامه عصب روانشناسی، 1(2): 86-77.
پور ابراهیمی، م.؛ امیر تیموری، ر و بنی اسدی، ح (1394). «اثربخشی درمان فراشناختی، نوروفیدبک و فلووکسامین بر میزان اضطراب، افسردگی و نشانه‌های افراد مبتلا به اختلال وسواسی ـ جبری». اندیشه و رفتار، 10(38): 46-37.
 
جهانیان نجف‌آبادی، ا.؛ صالحی، م.؛ رحمانی، م و ایمانی، ح (1392). «بررسی تأثیر آموزش نوروفیدبک بر کاهش اضطراب». مجله تحقیقات علوم رفتاری، 11(6): 664-657.
 
غیورکاظمی، ف.؛ سپهری شاملو، ز.؛ مشهدی، ع.؛ غنائی چمن آباد، ع و پاسالار، ف (1395). «مقایسه اثربخشی فراشناخت درمانی و آموزش نوروفیدبک بر باورهای فراشناختی و اضطراب در دختران با اختلال اضطراب اجتماعی (مطالعه تک آزمودنی)». فصلنامه روانشناسی شناختی، 4(1-2): 30-19.
 
محمد زاده، س و محمد زاده، س (1391). «بررسی اثربخشی نوروفیدبک در مبتلایان به اختلال افسردگی مراجعه‌کننده به بیمارستان روان‌پزشکی قدس سنندج». اولین کنگره بین‌المللی هیپنوتیزم بالینی و علوم وابسته ـ دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
 
محمدی، س.ی.؛ مالمیر، ط و گلزاری، م (1395). «بررسی اثر نوروفیدبک بر میزان اضطراب و جرئت ورزی در افراد مبتلا به اختلال وحشت‌زدگی». فصلنامه علمی پژوهشی عصب روانشناسی، 2(5): 80-69.
نائینیان، م.ر.؛ باباپور، ج.؛ گروسی فرشی، ت.؛ شعیری، م.ر و رستمی، ر (1391). «مقایسه تأثیر آموزش نوروفیدبک و دارودرمانی بر کاهش نشانه‌های اضطراب و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر». روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، 19(7): 14-1.
 
نجفیان، ج و اخوان طبیب، ا (1390). «مقایسه اثر دو روش آرام‌سازی عضلانی و آرام‌سازی ـ بیوفیدبک روی اضطراب و استرس بیماران مبتلا به فشارخون خفیف». مجله دانشکده علوم پزشکی جهرم، 9(2): 12-8.
 
نریمانی، م و رجبی، س (1391). «بررسی تأثیر بیوفیدبک EEG بر کاهش افسردگی، اضطراب، استرس و عقاید وسوسه‌انگیز افراد با اختلال سوءمصرف مواد». اعتیاد پژوهی، 6(21): 18-7.
 
Asghari, A., Saed, F. & Dibajnia, P. (2008). "Psychometric properties of the Depression Anxiety Stress Scales-21 (DASS-21) in a non-clinical Iranian sample". International Journal of Psychology, 2(2), 82-102.
 
Baehr, E., Rosenfeld, J.P. & Baehr, R. (1997). "The clinical use of an alpha asymmetry protocol in the neurofeedback treatment of depression: Two case studies". Journal of Neurotherapy, 2(3), 10-23.
Barry, D.T., Cutter, C.J., Beitel, M., Kerns, R.D., Liong, C. & Schottenfeld, R.S. (2016). "Psychiatric Disorders among Patients Seeking Treatment for Co-Occurring Chronic Pain and Opioid Use Disorder". The Journal of clinical Psychiatry, 77(10), 1413.
 
Burns, L., Teesson, M. & O'neill, K. (2005). "The impact of comorbid anxiety and depression on alcohol treatment outcomes". Addiction, 100(6), 787-796.
Cha, D.S., Carmona, N.E., Mansur, R.B., Lee, Y., Park, H.J., Rodrigues, N.B., Subramaniapillai, M., Rosenblat, J.D., Pan, Z., Lee, J.H. & Lee, J. (2017). "Pain and major depressive disorder: Associations with cognitive impairment as measured by the THINC-integrated tool (THINC-it) ". Scandinavian Journal of Pain, 15, 62-67.
 
Costa, M.A., Gadea, M., Hidalgo, V., Pérez, V. & Sanjuán, J. (2017). "An effective Neurofeedback training, with cortisol correlates, in a clinical case of anxiety". Universitas Psychologica, 15(5).
 
Demos, J.N. (2005). Getting started with neuro-feedback. Norton & company, New York, London.
 
Evans, J.R. (2007). Handbook of Neurofeedback Dynamics and Clinical Applications. NY: The Haworth Medical Press, Bingharnton, p.123-347.
 
Feingold, D., Brill, S., Goor-Aryeh, I., Delayahu, Y. & Lev-Ran, S. (2017). "Depression and anxiety among chronic pain patients receiving prescription opioids and medical marijuana". Journal of Affective Disorders, 218, 1-7.
 
Fernandez, M., Colodro-Conde, L., Hartvigsen, J., Ferreira, M.L., Refshauge, K.M., Pinheiro, M.B., Ordoñana, J.R. & Ferreira, P.H. (2017). "Chronic low back pain and the risk of depression or anxiety symptoms: insights from a longitudinal twin study". The Spine Journal. (In Press).
Fisher, C.A. (2010). "Anxiety, depression, and sleep disorders: their relationship and reduction with neurotherapy". PhD Dissertation in Philosophy. University of North Texas.
 
Fleurmond, J. (2005). "Is it all in the head? The Psychological effects of chronic pain and the effectiveness of modern therapies". Ethnicity & Disease, 15(3), 47-48.
 
Gerrits, M.M., van Marwijk, H.W., van Oppen, P., van der Horst, H. & Penninx, B. W. (2015). "Longitudinal association between pain, and depression and anxiety over four years". Journal of Psychosomatic Research, 78(1), 64-70.
 
Hammond, D.C. (2000). "Neurofeedback treatment of depression with the Roshi". Journal of Neurotherapy, 4(2), 45-56.
 
Hammond, D.C. (2005). "Neurofeedback with anxiety and affective disorders". Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 14(1), 105-123.
 
Hammond, D.C. (2011). "What is neurofeedback: An update". Journal of Neurotherapy, 15(4), 305-336.
 
Heidari, G.A. & Tavafian, S.S. (2016). "The Relationship between Anxiety and Chronic Pain: a Cross-Sectional Study from Yazd, Iran". International Journal of Musculoskeletal Pain Prevention, 1(2), 87-92.
 
Hemmati, S., Vameghi, R., Sajedi, F., Gharib, M., Pourmohammadreza-Tajrishi, M. & Teymori, R. (2016). "The effect of neurofeedback on brain waves in children with autism spectrum disorders". Iranian Rehabilitation Journal, 14(3), 133-138.
 
Hill, R.W. & Castro, E. (2009). Healing young brains. The neurofeedback solution. Charlottesville, VA: Hampton Roads Publishing Company.
 
Johnson, B. (2001). Physiology of pain. London: Bailliere Tineall. PP. 203-210.
 
Keefe, F.J. & Williams, D. A. (1990). "A comparison of coping strategies in chronic pain patients in different age groups". Journal of Gerontology, 45(4), P161-P165.
 
Kouijzer, M.E., van Schie, H.T., de Moor, J.M., Gerrits, B.J. & Buitelaar, J.K. (2010). "Neurofeedback treatment in autism. Preliminary findings in behavioral, cognitive, and neurophysiological functioning". Research in Autism Spectrum Disorders, 4(3), 386-399.
 
Lackner, N., Unterrainer, H.F., Skliris, D., Wood, G., Wallner-Liebmann, S.J., Neuper, C. & Gruzelier, J.H. (2016). "The effectiveness of visual short-time neurofeedback on brain activity and clinical characteristics in alcohol use disorders: Practical issues and results". Clinical EEG and Neuroscience, 47(3), 188-195.
 
Lawrence, E.J., Su, L., Barker, G.J., Medford, N., Dalton, J., Williams, S.C., Birbaumer, N., Veit, R., Ranganatha, S., Bodurka, J. & Brammer, M. (2014). "Self-regulation of the anterior insula: Reinforcement learning using real-time fMRI neurofeedback". Neuroimage, 88, 113-124.
 
Long, D.M., Erickson, D., Campbell, J. & North, R. (1981). "Electrical stimulation of the spinal cord and peripheral nerves for pain control". Stereotactic and Functional Neurosurgery, 44(4), 207-217.
 
Lovibond, P.F. & Lovibond, S.H. (1995). "The structure of negative emotional states: Comparison of the Depression Anxiety Stress Scales (DASS) with the Beck Depression and Anxiety Inventories". Behaviour Research and Therapy, 33(3), 335-343.
 
Lubar, J.F. (2003). Neurofeedback for the management of attention deficit disorders. In: Schwarts MS, Andrasik F, editors. Biofeedback: A practitioners guide. 3rd Ed. New York: The Guilford Press; pp. 409-37
 
Matcham, F., Norton, S., Scott, D.L., Steer, S. & Hotopf, M. (2016). "Symptoms of depression and anxiety predict treatment response and long-term physical health outcomes in rheumatoid arthritis: secondary analysis of a randomized controlled trial". Rheumatology, 55(2), 268-278.
 
Monastra, V.J., Monastra, D.M. & George, S. (2002). "The effects of stimulant therapy, EEG biofeedback, and parenting style on the primary symptoms of attention-deficit/ hyperactivity disorder". Applied Psychophysiology and Biofeedback, 27(4), 231-249.
 
Moore, N.C. (2000). "A Review of EEG Biofeedback Treatment of Anxiety Disorders". Clinical Electroencephalography. 31(1), 1-6.
 
Moscovitch, D.A., Santesso, D.L., Miskovic, V., McCabe, R.E., Antony, M.M. & Schmidt, L. A. (2011). "Frontal EEG asymmetry and symptom response to cognitive behavioral therapy in patients with social anxiety disorder". Biological Psychology, 87:379-385.
 
Outcalt, S.D., Kroenke, K., Krebs, E.E., Chumbler, N.R., Wu, J., Yu, Z. & Bair, M.J. (2015). "Chronic pain and comorbid mental health conditions: independent associations of posttraumatic stress disorder and depression with pain, disability, and quality of life". Journal of Behavioral Medicine, 38(3), 535-543.
 
Pincus, T., Burton, A.K., Vogel, S. & Field, A. P. (2002). "A systematic review of psychological factors as predictors of chronicity/disability in prospective cohorts of low back pain". Spine, 27(5), E109-E120.
 
Poulin, E.C., Schlachta, C.M. & Mamazza, J. (2000). "Early laparoscopy to help diagnose acute non-specific abdominal pain". The Lancet, 355(9207), 861-863.
Reiter, K., Andersen, S.B. & Carlsson, J. (2016). "Neurofeedback treatment and posttraumatic stress disorder: Effectiveness of neurofeedback on posttraumatic stress disorder and the optimal choice of protocol". The Journal of Nervous and Mental Disease, 204(2), 69-77.
 
Rosenfeld, J.P. (2000). "An EEG biofeedback protocol for affective disorders". Clinical EEG and Neuroscience, 31(1), 7-12.
 
Rostami, R., Salamati, P., Yarandi, K.K., Khoshnevisan, A., Saadat, S., Kamali, Z.S., Ghiasi, S., Zaryabi, A., Saeid, S.S.G.M., Arjipour, M. & Rezaee-Zavareh, M.S. (2017). "Effects of neurofeedback on the short-term memory and continuous attention of patients with moderate traumatic brain injury: A preliminary randomized controlled clinical trial". Chinese Journal of Traumatology, 1-5.
 
Schwartz, M. & Andrasik, F. (2003). Biofeedback: A practitioner's guide. New York: Guilford.
 
Schwartz, M. & Andrasik, F. (2005). Biofeedback: A practitioner's guide. 4th Ed. New York: Guilford.
 
Sime, A. (2004). "Case study of trigeminal neuralgia using neurofeedback and peripheral biofeedback". Journal of Neurotherapy, 8(1), 59-71.
 
Simkin, D.R., Thatcher, R.W. & Lubar, J. (2014). "Quantitative EEG and neurofeedback in children and adolescents: anxiety disorders, depressive disorders, comorbid addiction and attention-deficit/ hyperactivity disorder, and brain injury". Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 23(3), 427-464.
 
Smith, P.N. & Sams, M.W. (2006). "Neurofeedback with juvenile offenders: A pilot study in the use of QEEG-based and analog-based remedial neurofeedback training". Journal of Neurotherapy, 9(3), 87-99.
 
Staufenbiel, S.M., Brouwer, A.M., Keizer, A.W. & Van Wouwe, N. C. (2014). "Effect of beta and gamma neurofeedback on memory and intelligence in the elderly". Biological Psychology, 95, 74-85.
 
Sterman, M.B. (1996). "Physiological origins and functional correlates of EEG rhythmic activities: implications for self-regulation". Biofeedback and Self-regulation, 21(1), 3-33.
 
Stubbs, B., Koyanagi, A., Thompson, T., Veronese, N., Carvalho, A.F., Solomi, M., Mugisha, J., Schofield, P., Cosco, T., Wilson, N. & Vancampfort, D. (2016). "The epidemiology of back pain and its relationship with depression, psychosis, anxiety, sleep disturbances, and stress sensitivity: Data from 43 low-and middle-income countries". General Hospital Psychiatry, 43, 63-70.
 
Turk, D.C. & Monarch, E.S. (2006). Chronic pain. In: Kennedy P, Llewelyn S, editors. The Essentials of Clinical Health Psychol US: Wiley. PP. 111-134.
 
Van Tulder, M., Becker, A., Bekkering, T., Breen, A., Gil Del Real, M.T., Hutchinson, A. & et al. (2006). "Chapter 3 European guidelines for the management of acute nonspecific low back pain in primary care". European Spine Journal, 15, s169-s191.
 
Vernon, D., Egner, T., Cooper, N., Compton, T., Neilands, C., Sheri, A. & Gruzelier, J. (2003). "The effect of training distinct neurofeedback protocols on aspects of cognitive performance". International Journal of Psychophysiology, 47(1), 75-85.
 
Walker, J., Lawson, R. & Kozlowski, G. (2007). Current status of QEEG and neurofeedback in the treatment of clinical depression. Evans, J. (Ed).
 
Wang, S.Y., Lin, I.M., Peper, E., Chen, Y.T., Tang, T.C., Yeh, Y.C., Tsai, Y.C. & Chu, C.C. (2016). "The efficacy of neurofeedback among patients with major depressive disorder: preliminary study". NeuroRegulation, 3(3), 127.
 
Wyllie, R. (2004). Recurrent Abdominal pain of childhood. Behnnan RE. Kliegman RM, Jenso HB, editors. 17th edn. Nelson Textbook of Pediatrics. Reed Elseiver India Pvt Ltd, 1821-1822.