با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

2 استادیار روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مقدمه: یکی از شایع­ ترین اختلالات یادگیری نارساخوانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی نوروفیدبک بر نقایص شناختی و ادراک دیداری حرکتی دانش ­آموزان نارساخوان است. روش: پژوهش حاضر شبه­ آزمایشی از نوع     پیش­ آزمون – پس­ آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل دانش­ آموزان 8 تا 11 ساله دارای اختلال نارساخوانی شهر تهران بود. از این جهت از افراد واجد شرایط 40 دانش­ آموز به صورت نمونه­ گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل گمارده شدند(هر گروه 20 نفر) که در نهایت، پژوهش با 33 نفر( 16 نفر گروه آزمایش و 17 نفر گروه کنترل) انجام شد. در این مطالعه گروه آزمایش تحت درمان نوروفیدبک در ابتدا سه بار در هفته(به مدت یک ماه) و سپس دو بار در هفته(یک ماه) به مدت 45 دقیقه قرار گرفتند در حالی­ که گروه کنترل هیچ مداخله­ ای دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، نرم­ افزارهای برج لندن، استروپ، عملکرد پیوسته و آزمون مداد کاغذی ادراک دیداری حرکتی بندر گشتالت بودند. اطلاعات جمع­ آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانش چندمتغیری، با استفاده از نسخه 20 نرم­ افزار آماری spss تحلیل شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد نوروفیدبک بر تمامی مؤلفه­ های موردارزیابی نقایص شناختی(به استثنا خطای همخوان در آزمون استروپ و زمان واکنش در آزمون n-back) و ادراک دیداری حرکتی افراد نارساخوان مؤثر بوده است.نتیجه­ گیری: نوروفیدبک می­ تواند کمک مؤثری برای بهبود برخی از نقص های شناختی دانش­ آموزان نارساخوان محسوب شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Neurofeedback on Cognitive Deficits and Visual – Motor Perception in student with Dyslexia

نویسندگان [English]

  • sanaz zarenezhad 1
  • sakineh soltanikouhbanani 2
  • somaye zarenezhad 3

1 MA in Educational Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor of Educational Psychology, Ferdowsi University of Mashhad,Mashhad, Iran.

3 MA in Educational Psychology, Ferdowsi University of Mashhad,Mashhad, Iran.

چکیده [English]

Aim: the most common of which is disordered reading or dyslexia This study investigated the effectiveness of Neurofeedback on Cognitive Deficits and visual–motor perception in the dyslexic students. Methods: Present research was a quasi-experimental Method with pretest-posttest and control group design. The population included 8 to 11 years old pupils with dyslexia in Tehran city. The sample consisted of 40 students with dyslexia that are selected and randomly assigned to two experimental and control groups(each group n = 20). Finally, the study was performed with 33 patients(16 in experimental group and 17 in control group). In this study the experimental group received sessionsof neurofeedback training First, given three times a week(for one month) and then twice a week(one month) for 45 minutes, while the control group did not receive this training. The instruments used in this study were the Tower of London software, Stroop, continuous operation test, n-back test and Bender-Gestalt visual-motor coordination . Data were analyzed using multivariate covariance analysis using SPSS version 20 software. Results :The results showed that Neurofeedback on Cognitive Deficits in terms of reduced time and increased total points in the Tower of London, committing and remove errorsand time in continuous operation test, and reduce the amount of time keeping, time incongruent, inconsistent error in Stroop test and correct response in n-back test(P˂ 0.05); and visual-motor coordination in terms of distortion, rotation, Lack of integration and repeatness is effective on dyslexic individuals(P˂ 0.01).A. Conclusion: ccording to the findings concluded that Neurofeedback is effective way to improve symptoms of dyslexic children.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neurofeedback
  • Cognitive Deficits
  • visual – motor perception
  • Dyslexia
اشتاین­برگ، م؛ سیگفرید، الف.(2008). نوروفیدبک افقی تازه در درمان کم توجهی/ بیش­فعالی، ترجمه رضا رستمی و علی نیلوفری(1387). تهران، انتشارات بلور.
بلوکیان، م، وطن­خواه، ح.م.(1397). تاثیر آموزش مهارت­های توجه بر مهارت­های عصب- روان­شناختی و فرسودگی تحصیلی دانش­آموزان با ناتوانی یادگیری. مجله عصب­روانشناسی، 4(2)، 122-109.
 61بشرپور، س.(1385). ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت، ﭘﺮدازش ﺧﻮدﻛﺎر و ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه و ﺗﺄﺛﻴﺮ داروﻫﺎی ﺿﺪاﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ در اﺧﺘﻼل اﻓﺴﺮدﮔﻲ، ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ، داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺤﻘﻖ اردﺑﻴﻠﻲ.
حسنی­راد، م؛ ارجمندنیا، ع.ا؛ باقری، ف.(1395). مقایسه مهارت­های ادارم دیداری و توجه انتخابی دانش­آموزان مقطع ابتدایی با و بدون اختلال خواندن. فصلنامه توانمدسازی کودکان استثنایی، 7(20)،34-24.
خانجانی، ز؛ مهدویان، ه.(1391). اثربخشی نوروفیدبک بر بهبود علائم نارساخوانی. مجله دانشگاه علوم پزشکی تبریز،34(2)، 39-31.
دلاور، ع.(1380). مبانی نظری و علمی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، انتشارات رشد.
رجبی، س.(1394). اثربخشی نوروفیدبک در اصلاح دامنه امواج مغزی و عملکرد پیوسته دیداری حرکتی با علائم اختلال کمبود توجه همراه با بیش­فعالی. مجله روانشناسی، 19(1)، 70-53.
سادات­مدنی، الف، حیدری­نسب، ل، یعقوبی، ح، رستمی، ر.(1395). اثربخشی نوروفیدبک همراه با تکالیف شناختی بر علائم اختلال نقص توجه/بیش­فعالی دوره بزرگسالی. مجله روانشناسی بالینی، 7(4)، 70-59.
 سادات­ناجی، الف، شکوهی­یکتا، م، حسن­زاده، س.(1398). اثربخشی برنامه آموزشی حافظه فعال بر حافظه فعال واج­شناختی و آگاهی واجی دانش­آموزان نارساخوان: یک مطالعه نوروسایکولوژیک. مجله عصب­روانشناسی، 5(4)، 140-131.
صادقی­نائینی پور، ن، نظری، م.ع؛ علیزاده­ ­زارعی، م؛ کمالی، م.(1392). تاثیر آموزش نوروفیدبک بر نوار مغزی و عملکرد تعادلی کودکان مبتلا به اختلال خواندن. مجله علمی پژوهشی توانبخشی نوین، 7(3)، 39-32.
صباغی، الف، رضایی، م، میرزاخانی، ن، ایرانی، ا، طباطبایی، م.(1395). تاثیر آموزش نوروفیدبک بر عملکرد خواندن و حافظه فعال دانش­آموزان مبتلا به اختلال خواندن. مجله طب توانبخشی، 20-12.
علیزاده، ح؛ زاهدی­پور، م.(1383). کارکردهای اجرایی در کودکان با و بدون اختلال هماهنگی. مجله تازه­های علوم شناختی، 6(3)، 45-36.
کرمی­نوری، ر، مرادی، ع.(1384). آزمون خواندن و نارساخوانی. تهران: جهاد دانشگاهی.
فتح­الله­پور، ل؛ باباپور خیرالدینی، ج؛ مهدویان، ه؛ بافنده، ح.(1392). مقایسه اثربخشی نوروفیدبک و روش چندحسی فرنالد بر هوش کودکان نارساخوان. مجله ناتوانی­های یادگیری، 2(4)، 123-103.
قلی­زاده، ز.، باباپور، ج.، رستمی، ر.، بیرامی، م.، و پورشریفی، ح.(1389).اثربخشی نوروفیدبک بر حافظه کاری.فصلنامه پژوهش­های نوین روانشناختی، 5(18)، 100-87.
قدیری، ف؛ جزایری، ع؛ عشایری، ح؛ قاضی طباطبایی، م.(1385). نقایص کارکردهای اجرایی در افراد اسکیزو وسواسی. مجله    تازه­های علوم شناختی، 38(1)، 24-11.
کاراحمدی، م؛ شهریور، ز.(1385). بررسی کارکردهای اجرایی در مبتلایان به سندرم توره با و بدون اختلال کمبود توجه و بیش­فعالی. مجله دانشکده پزشکی اصفهان، 24(82)، 35-17.
مهری­نژاد، الف؛ صبحی قراملکی، ن؛ رجبی مقدم، س.(1391). بررسی توان پیش بینی آزمون بندر گشتالت برای آمادگی ابتلا به ناتوانی­های خواندن و دیکته در کودکان پیش­دبستانی. مجله­ی ناتوانی­های یادگیری،(3)، 130-118.
نریمانی، م؛ ابولقاسمی، ع؛ رجبی، س؛ نظری، م؛ زاهد، ع.(1391). بررسی اثربخشی بیوفیدبک EEG بر کاهش علائم نارساخوانی. فصلنامه ایرانی کودکاان استثنایی، 12(1)، 35- 21 .
نریمانی، م؛ رحبی، س؛ افروز، غ؛ صمدی خوشخو، ح.(1390). بررسی کارآمدی مراکز ناتوانی­های یادگیری استان اردبیل در بهبود علایم اختلال یادگیری دانش­آموزان. مجله ناتوانی­های یادگیری، 1(1)، 128-109.
هادیانفرد، ح؛ نجاریان، ب؛ شکرکن، ح؛ مهرابی­زاده هنرمند، م.(1389). تهیه و ساخت آزمون عملکرد پیوسته. مجله مطاعات روانشناسی، 16، 404-388.
Alizade, H., Zahedipour, M.(2004). Executive functions in children with and without coordination disorderوNew Journal of cognetivescience, 6(3), 36-45.(Persian)
American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition.(2013). Washington DC, American Association.
Arns, M., Peters, S., Breteler, M., Verhoeven, L.(2007). Different brain activation patterns in dyslexic children: Evidence from EEG power and coherence patterns for the double-deficit theory of dyslexia,Journal of Integrative Neuroscience; 6: 175–190.
 Au, A., Ho, G., Choi, E., Leung, C., Waye, M.,Kan, K.(2014). Does it help to train attention in dyslexic children: pilot case studies with a ten-session neurofeedback program. International Journal onDisability and Human Development13(1),87-92
Bakker, D. J.(2006). Treatment of Developmental dyslexia: A Review. Pediatric Rehabilitation, in press.
Basharpour, S.(2006). Determine the speed of information processing automatic processing and control, and effect of antidepressant drugs on these three variables on depression . MA thesisin general psychology, Mohaghegh Ardibili university, Ardebil, Iran.(Persian)
Becerra, J. T., Fernández, T., & Harmony, M.(2006). Follow-Up Study of Learning- Disabled Children Treated With Neurofeedback or Placebo. Clinical EEG and Neuroscience, 37(3), 198- 204.
Berner, M. Schabus, T. Wienerroither, &W. Klimesch.(2006). The Significance of Sigma Neurofeedback Trainingon Sleep Spindles and Aspects of Declarative Memory, Applied Psychophysiology and Biofeedback, 31(2), 58-69.
Bernice, W., Lorraine, G., Maureen, H., Jeanett, B.(2008). The ABCS of learning. Learning Disabilities. Press kleas.
Breteler, M. H. M; Arns, M; Peters, S; Giepmans, I; Verhoeven, L.(2010). Improvements in Spelling after QEEG-based Neurofeedback in Dyslexia: A Randomized Controlled TreatmentStudy. Appl Psychophysiol Biofeedback, 35(1),5–11.
Clark, D. B.(2009). Dyslexia: Theory and practice of remedial instruction. Parkton, M.D: York Press.
Demos. J. N.(2005). Getting started with neurofeedback. New York: W.W. Norton & Company Inc.
Delavar, A.(2010). Theoretical and scientific foundations of research in humanities and social sciences. Ninth edition Tehran: Growth publishing.( Persian)
Enriquez, S. G., Huster, R.,Herrmann, C.(2013). Boosting brain functions: Improving executive functions with behavioral training, neurostimulation, and neurofeedback. International Journal of Psychophysiology , 8,16-81.
Etek, A.(2008) .Emergency triage education kit. Australia. Department of health and aging.
Fenger, T. N.(2005). Visual- Motor Integration and Its Relation to EEG Neurofeedback Brain Wave Patterns, Reading Spelling and Arithmetic Achievement in Attention Deficit Disordered and Learning Disabled Students. Journal of Neurotherapy,10,1-5.
Fusco, N.,Germano, G. D., Capellini, S. A.(2015). Efficacy of a perceptual and visual-motor skill intervention program for students with dyslexia. Codas. 27(2),128-34.
Fathollapour, J., Babapour Kheyrddin, H., Mahdavian, H.,& Bafande, G.(2013). Acomparison of neurofeedback and fernalds method effectiveness in improving the intelligence of children with dyslexia, Journal of learning Disabilities, 2(4), 177-185.( Persian)
Gasser, T., Rousson, V., Gasser, U.(2003). EEG power and coherence in children with educational problems. Clin Neurophysiol, 20, 273-282.
Gholizadeh, Z., Babapour, J., Rostami, R.,Beirami, M., Poursharifi, H.(2011). Effects of neurofeedback on visual memory. Journal of Behavioral Sciences;4(4),285-89.(Perrsian)
Ghadiri, F., Jazaeri, A., Ashaeri, H.,& Ghazi Tabatabaei,­ M.(2006). Executive function in obsessive- compulsive disorder, New Journal of cognetivescience,8(3), 11-24.(Persian)
Hutzler, F., Kronbichler, M., Jacobs, A. M., & Wimmer, H.(2005). Perhaps correlational but not causal: No effect of dyslexic readers magnocellular system on their eye movements during reading. Neuropsychologia, 44, 637-648.
 Hammond, D.(2007). Neurofeedback for the Enhancement of Athletic Performance  and  Physical  Balance. The  Journal  of the American Board of Sport Psychology
, 1: 1-9
Hassaniraad, M., Arjmandnia, A., Bagheri, F.(2015). Comparative study of visual perception and selective attention skills of primary school student with and without reading disability,
Hadianfard, H., Najjarian, B., Shokrkon, H.,& Mehrabizade Honarmand, M.(2011). Procurement and construction of the continuous performance test. Journal of psychology, 16, 388-404.(persian)
International Dyslexia Association.(2008). Just the facts: Definition of dyslexia .Retrieved July 3, 2008, fromwww.interdys.org/ewebeditpro5/upload/Definition Fact Sheet.
Krause, T. H.(2015). Pinpointing the Deficit in Executive Functions in Adolescents With Dyslexia Performing the Wisconsin Card Sorting Test. J Learn Disabil, 47( 3), 208-223.
Karahmadi, M.,& Shahrivar, Z.(2006). Comparative of executive function in touretts syndrome in children with and without ADHD.Journal of medical school, 24(82), 17-22.(Persian)
Khanjani,Z.,&Mahdavian,H.(2012).Medical Journal of Tabriz university of Medical Sciences and Health Services, Effectivenessof neurofeedback on dyslexia symptoms,2(34), 31-39.(Persian)
  Loo, K. S., & Barkley, R. A.(2005). Clinical Utility of EEG in Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Applied Neuropsychology, 2(3), 64–76.
Lum, J. A. G., Ullman, M. T., Ramsden, G.(2013). Procedural learning is impaired in dyslexia: Evidence from a meta-analysis of serial reaction time studies. Research in developmental disabilities, 34: 3460-3476.
Marinus, H. M.(2010). Improvements in Spelling after QEEGbased Neurofeedback in Dyslexia: A Randomized Controlled Treatment Study. Appl Psychophysiol Biofeedback; 35: 5–11.
Masterpasqua, F., & Healey, K.(2003). Neurofeedback in psychological practice. Professional psychology. Research and practice,34(6), 652-656.
 Moura, O;  Simões, M. R; Pereira, M.(2015). Executive Functioning in Children With Developmental Dyslexia. The Clinical Neuropsychologist, 28, 11-19.
Mehrinejad,S.A., Sobhi gharamaleki, N.,& Rajabi moghadam, S.(2012). An investigation of the power of 
  the bender gestalt test in the prediction of preschool childrens predisposition for dyslexia and   dysgraphia. Journal of learning Disabilities, 1(3), 118-130.( Persian)
Narimani, M., Abolghasemi, A., Rajabi, S., Nazari, A.,& Zahed, A.(2012). The impact of EEG    on dyslexia symptoms, Iranian Journal of Exceptional children, 12(1), 25-38.(Persian)
Narimani, M., Rajabi, S., Afrooz,G.A.,& Samadi Khoshkho,H.(2011). Effectiveness of learning disability  centers improving learning disorder symptoms of student in Ardabil, Journal of Learning Disabilities,1(1), 109-128.(Persian)
Owen, A.(2003). The neuropsychological sequelae of frontal lobe damage. In: Cognitive deficits in brain disorders: Martin Dunitz;8,79-97.
Pakadannaya, P., Devi, M., Zaveria, S., Chengappa, K. & Vaid, V.(2002). Directional scaning effect and stenght of reading habit in picture naming and recall. Brain and Cognition. 48(4), 84-490.
Ratey J. J.(2001). A user’s guide to the brain: Perception, attention and the four theatres the brain. New York: Vintage.
Ritty, j. M, and Olan, H. school, S.J.(2000). Visual and sensory – Motor functioning in the classroom: A preliminary report ergonomic demands. Journal of the American optometric Association. 86, 487-97.
Rajabi, S.(2015). Efficacy of neurofeedback in the correct brains waves amplitude and the visual-motor continuous performance with ADHD.Journal of psychology,19, 53-70.(persian)
Sadeghi Naeinipour, N., Nazari, M. A.(2015). Effect of Neurofeedback on Visual-Spatial Attention in Male Children with Reading Disabilities: An Event-Related Potential Study. Neuroscience & Medicine, 2015, 6, 71-79.( Persian)
Sahari, S. H. & Johari, A.(2012). Improvising Reading Classes and Classroom Environment for Children with Reading Difficulties and Dyslexia Symptoms. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 38, 100 – 107.(Persian)
Sadeghi Naeinipour,N.,Nazari, M.A., Alizade Zarei, M.,& Kamali, M.(2013).The effect of neurofeedback training on balance performance and attention shifting in children with reading disorder, J Res Rehaxil Sci , 9(2),96-185.(Persian)
Skellenger, A. C; Rosenblum, L. P; Jager, B. N.(1997). Behaviors of pre-schoolers with visual mpairments in indoor play settings. Journal of Visual Impairment and Blindness;91,519-30.
Stein, J.(2001). The magnocellular theory of developmental dyslexia,neuropsychology, 7(1), 12-36.
Steen Berg, M., Sigfried, O.(2008). Neurofeedback: New Horizons to low- intervention/ Hyperactivity,Translated by Reza Rostami , Ali Niloufari , Tehran, Bolour Publishing.
Varvara, P., Varuzza, C.,  Sorrentino, A. C. P., Vicari, S., Menghin, D.(2014). Executive functions in developmental dyslexia. Front HumNeurosci ,8, 120-128.
Wallace, A. J.(2005). Early identification of learning disorders helps children succeed. Pediatr Ann,34(4), 328-329.
 Wang, Jinn-Rong, & Hsieh, Shulan(2013), Neurofeedback training improves attention and working memory performance, Cognitive Electrophysiology Laboratory, Department of Psychology, National Cheng Kung University, Taiw