با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه گیلان. رشت. ایران.

2 کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. رشت. ایران.

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود. شاهرود. ایران.

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی توان‌بخشی شناختی رایانه­یار بر بهبود کنش­های اجرایی و عملکرد خواندن دانشآموزان نارسا­خوان انجام شد. روش: روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش­آزمون ـ پس­آزمون با گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش­آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی شهر رشت در سال تحصیلی 94-1393 بود که از بین آن‌ها 30 نفر با روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل جای‌دهی شدند. برای جمع­آوری داده­ها از ویرایش چهارم مقیاس هوش وکسلر کودکان (وکسلر، 2003)، آزمون رسمی خواندن و نارساخوانی نما (کرمی­نوری و مرادی، 1387) و نسخه نرم­افزاری آزمون مرتب ­کردن کارت­های ویسکانسین (شاهقلیان و همکاران، 1390) استفاده شد. برنامه توان‌بخشی شناختی رایانه­یار، در طی 11 جلسه به گروه آزمایش آموزش داده شد، درحالی‌که گروه کنترل، آموزشی دریافت نکردند. یافته­ها: تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که در مرحله پس­آزمون بین کنش­های اجرایی و عملکرد خواندن گروه­های آزمایش و کنترل تفاوت معنی­داری وجود دارد. نتایج نشان داد روش توان‌بخشی شناختی رایانه­یار باعث بهبود کنش­های اجرایی و عملکرد خواندن و مؤلفه­های آن‌ها شده است (001/0pنتیجه­گیری: با توجه به نتایج به­دست­آمده روش توان‌بخشی شناختی رایانه­یار با ویژگی­هایی که دارد مثل رنگ صدا، حرکت، بازخورد فوری، افزایش دامنه توجه، افزایش قدرت خودتنظیمی و انگیزش دانش­آموزان نارساخوان توانسته است بر بهبود کنش­های اجرایی و عملکرد خواندن دانش­آموزان نارساخوان تأثیر بگذارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Efficacy of Computer-Assisted Cognitive Remediation (CACR) on Improvement Executive Functions and Reading Performance of Students with Dyslexia

نویسندگان [English]

  • Abasali Hosseinkhanzadeh 1
  • Mona Latif Zanjani 2
  • Mahboobe Taher 3

1 Associate Professor, Department of Psychology, Guilan University, Rasht, Iran.

2 M.A in Clinical Psychology, Islamic Azad University, Rasht, Iran.

3 Assistant Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, Shahrood, Iran.

چکیده [English]

Introduction: The aim of this study was to investigate efficacy of computer-assisted cognitive remediation on improvement of the executive functions and reading performance of students with dyslexia. Methods: The research methodology is an experimental study with pretest-posttest design with experimental and control groups. Statistical population consisted of all primary school dyslexic students in Rasht in 2014-2015 academic years that among them a sample of 30 students were selected by random sampling and were assigned in both control and experimental groups. To collecting data intelligence test (Wechsler, 2003), the formal reading and dyslexia test (Kormi Noury and Moradi, 2008), and Wisconsin card sorting test software (Shahgholian et al., 2011) were used. In this study, computer-aided cognitive remediation program was trained to the experimental group, during the first 11 sessions, while the control group did not receive training in these areas. Findings: Data analysis using MANCOVA showed there are significant difference in the executive functions and reading performanc in experimental and control group. The results showed computer-assisted cognitive remediation is caused improvement of the executive functions and reading performance and their component's (p. Conclusion: According to the results computer-assisted cognitive remediation with features such as color, sound, motion, instant feedback, extended range of attention, increasing the power of self-regulation, and motivating dyslexic students has been able to improve executive functioning and reading performance in students with dyslexia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • computer-assisted cognitive remediation
  • Executive Functions
  • reading performance
  • dyslexia
امین­آبادی، ز (1392). «مقایسه اثربخشی دو روش آموزش راهبردهای فراشناختی و آموزش به‌وسیله نرم­افزار بر بهبود کارکردهای شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان مبتلا به نارساخوانی». پایان­نامه کارشناسی ارشد (منتشر نشده)، دانشگاه محقق اردبیلی.
 
باعزت، ف و فلاح، ل (1394). «اثربخشی نرم­افزار آموزشی حل مسئله­یار بر تقویت حل مسئله دانش­آموزان ابتدایی با اختلال یادگیری ریاضی». تحول روان­شناختی کودک، 1، (2)، 79-69.
 
بیرامی، م (1392). «اثربخشی آموزش خودتنظیمی بر کنش­های اجرایی و عملکرد خواندن دانش­آموزان نارساخوان». پژوهش­های نوین روان­شناختی، 8، (29)، 72-48.
 
حسین­خانزاده، ع.ع (1395). روانشناسی و آموزش کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه. تهران: آوای نور.
 
حیدری، ط.؛ امیری، ش و مولوی، ح (1391). «اثربخشی روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر عملکرد خواندن کودکان نارساخوان». روا­ن­شناسی کاربردی، 6، (2)، 58-41.
 
راقبیان، ر.؛ اخوان تفتی، م و حجازی، ا (1391). «بررسی اثربخشی برنامه طراحی شده بر اساس رویکردهای پرسش از نویسنده و درک خواندن سه وجهی بر افزایش درک خواندن دانش­آموزان». روان­شناسی مدرسه، 1، (2)، 58-39.
 
سلطانی کوهبنانی، س.؛ علیزاده، ح.؛ هاشمی، ژ.؛ صرامی، غ و سلطانی کوهبنانی، س (1392). «اثربخشی برنامه رایانه­یار آموزش حافظه کاری بر کنش­های اجرایی دانش­آموزان با اختلال ریاضی». تحقیقات علوم رفتاری، 11، (3)، 218-208.
 
عابدی، م.؛ صادقی، ا و ربیعی، م (1390). «روا سازی و اعتبار یابی چهارمین ویرایش مقیاس هوش وکسلر کودکان».روان­شناسیتحولی، 7، 55-47.
 
علیزاده­ زارعی، م.؛ وثوقی­فرد، ف.؛ نظری، م. ع و کمالی، م (1392). «تأثیر نوروفیدبک و نوروفیدبک به همراه کاردرمانی مبتنی بر توان‌بخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی کودکان اوتیستیک». توان‌بخشی نوین، 2، (7)، 34-28.
 
علیزاده، ح (1385). «رابطه کارکردهای اجرایی عصبی ـ شناختی با اختلال‌های رشدی». تازه­های علوم شناختی، 8، (4)، 70-57.
 
فیضی ف.؛ مهدی­زاده، ح و اسلام‌پناه، م (1390). «آموزش به شیوه «حرف ـ هجا ـ کلمه» با کمک چند رسانه‌ای‌های دیجیتال و تأثیر آن در پیشرفت خواندن دانش­آموزان پایه اول ابتدایی». فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1، (3)، 164-145.
 
قره­خانی، ا.؛ افروز، ا و معصومیان، م (1389). «استفاده از فن­آوری رایانه برای توان‌بخشی و آموزش کودکان درخودمانده». تعلیم و تربیت استثنایی، 105، (11)، 47-35.
 
قمری گیوی، ح.؛ نریمانی، م و محمودی، ه (1391). «اثربخشی نرم­افزار پیشبرد شناختی بر کارکردهای اجرایی، بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و نارسایی توجه/ بیش فعالی». ناتوانی­های یادگیری، 1، (2)، 115-98.
 
کامیابی، م.؛ تیموری، س و مشهدی، ع (1393). «اثربخشی آموزش حافظه کاری بر کاهش مشکلات خواندن و بهبود حافظه کاری دانش­آموزان نارساخوان». تعلیم و تربیت استثنایی، 14، (2)، 41-33.
 
کرمی نوری، ر و مرادی، ع (1387). آزمون خواندن و نارساخوانی (نما). تهران: جهاد دانشگاهی، تربیت‌معلم.
 
لطفی، ص.؛ شکوهی یکتا، م.؛ رستمی، ر.؛ ارجمندنیا، ع.؛ معتمدیگانه، ن و شریفی، ع (1393). «اثربخشی تمرین رایانه­ای شناختی بر عملکرد حافظه کاری کودکان نارساخوان». شنوایی­شناسی، 23، (3)، 56-46.
 
مولودی، ع.؛ کریمی، ب.؛ خرم­آبادی، ی و سلیمانی، ا (1393). «مقایسه اثربخشی سه شیوه آموزش مستقیم، مبتنی بر رایانه و ترکیبی بر کاهش مشکلات املای دانش­آموزان دارای اختلال املانویسی». ناتوانی­های یادگیری، 4، (2)، 99-84.
 
نریمانی، م و سلیمانی، ا. (1392). «اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کنش­های اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی». ناتوانی­های یادگیری. 2، (3)، 115-91.
 
Akhondi, A. (2011). "The effective multimedia instruction in remedy spelling disability students specific learning in Iran at year 2009". Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 1951–1954, doi:10.1016/ j.sbspro.2011.04.033.
 
Barkley, R.A. (2011). Executive functioning and self-regulation: Integration, extended phenotype, and clinicalimplications. New York: Guilford.
 
Brocki, K.C., Eninger, L., Thorell, L. B. & Bohlin, G. (2010). "Interrelations between executive function and symptoms of hyperactivity/impulsivity and inattention in. preschoolers: A two year longitudinal study". Abnormal ChildPsychology, 38, (2), 163-171.
 
Clark, D. B. (2009). Dyslexia: Theory and practice ofremedial instruction. Parkton, M.D: York.
 
Dahlin, K.I.E. (2011). Effects of working memory training on reading in children with special needs. Read Writ. 24, (4), 479-491.
 
Dombrowski, S. C. (2015). Psychoeducational Assessment and Report Writing. New York: Springer. Foy, J. G., & Man, V. A. (2013). Executive function and early reading skills. Reading and Writing, 26, 453-472.
 
Haroardo´ttir. S., Ju´lı´usdo´ttir. S. & Guomundsson. H. S. (2015). "Understanding resilience in learning difficulties: Unheard voices of secondary school students". Child Adolesc Soc Work. 32. 351–358.
Irvin, L., Kathryn, H., Kathryn, W., Chihak, D., Martin, M. & Bech, C. (2005). "Using computer assisted instruction and the nonverbal reading approach to teach word identification". Focus on Autism and Developmental Disabilities, 20, 80-90.
 
Kast, M., Baschera, G.M., Gross, M., Jancke, L. & Meyer, M. (2011). "Computer-based Learning of spelling skills in children with and without dyslexia". Annals of Dyslexia.61, 177-200.
 
Kesler, S.R., Lacayo, N.J. & Booil, J. (2011). "A pilot study of an online cognitive rehabilitation program for executive function skills in children with cancer-related brain injury". Brain Injury. 25, 101–112.
 
Kirby, J.R., Georgiou, G.K., Martinussen, R. & Parrila, R. (2010). "Naming Speed and Reading: from Prediction to Instruction". Reading Research Quarterly, 45, 341-362.
 
Klingberg, T. (2010). "Training and plasticity of working memory". Trends in Cognitive Sciences, 14, 317–324.
 
Lohaugen, G.C., Antonsen, I., Haberg, A., Gramstad, A., Vik, T., Brubakk, A.M. & Skranes, J. (2011). "Computerized working memory training improves function in adolescents born at extremely low birth weight". Pediatrics, 158(4), 555-561.
 
Loosli, S.V., Buschkuehl, M., Perrig, W. J. & Jaeggi, S. M. (2012). "Working memory training improves reading processes in typically developing children". Child Neuropsychol. 18, (1), 62-78.
 
Lum, J.A.G., Ullman, M.T. & Conti-Ramsden, G. (2013). "Procedural learning is impaired in dyslexia: Evidence from a meta-analysis of serial reaction time studies". Research in Developmental Disabilities, 34, 3460-3476.
 
Marzban, A. (2011). "Improvement of reading comprehension through computer-assisted language learning in Iranian intermediate EFL students". Procedia Computer Science, 3, 3–10.
 
McCloskey, G., Perkins, L. & Divner, B. (2009). Assessment and intervention for executive functiondifficulties. New York: Routledge.
 
Mostow, J. & Beck, J. (2005). "Some useful tactics to modify, map and mine data from intelligent tutors". Natural language Engineering. 12, (2), 195–208.
 
Moura, O., Simoes, M.R. & Pereira, M. (2014). "Executive functioning in children with developmental dyslexia". The Clinical Neuropsychologist, 28, 20-41.
 
O'Connell, R.G., Bellgrove, M.A. & Robertson, I.H. (2007). Avenues for the neuro-remediation of ADHD: Lessons from clinical neurosciences. In M.A. Bellgrove, M. Fitzgerald, (Eds.),Handbook of ADHD(pp. 29-38). Chichester, UK: Wiley.
Paul, B.M. & Fine, E.M. (2014). Learning Disability: Overview. In M. J. Aminoff, & R.B. Daroff, (Eds.), Encyclopedia of the Neurological Sciences (pp. 855-858). UK: Academic Press.
 
Scarborough, H.S. (2009). "Very early language deficits in dyslexic children". Child Development, 61, 1278-1743.
 
Shaywitz, S.E. & Shaywitz, B.A. (2008). "Paying attention to reading: The neurobiology of reading and dyslexia". Development and Psychopathology, 20, 1329 – 1349.
 
Steinbrink, C., Klatte, M. & Lachman, T. (2014). "Phonological, temporal and spectural processing in vowel length discrimination is impaired in german primary school children with developmental dyslexia". Research in Developmental Disabilities, 35, 3034-3045.
 
Viterbori, P.M., Usai, M.C., Traverso, L. & De Franchis, V. (2015). "How preschool executive functioning predicts several aspects of math achievement in Grades 1 and 3: A longitudinal study". Experimental Child Psychology. 140, 38–55.
 
Walda, S.A.E., Weerdenburg, M., Wijnants, M.L. & Bosman, A.M.T. (2014). "Progress in reading and spelling of dyslexic children is not affected by executive functioning". Research in Developmental Disabilities. 35, 3431–3454.