با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 کارشناس روانشناسی عمومی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشجوی دکتری روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

مقدمه: اختلال نارسایی توجه_بیش­فعالی یکی از شایع­ترین اختلالات مزمن رشدی است که همواره مورد توجه پژوهشگران و درمانگران قرار داشته است. تاکنون پژوهش­های متعددی  به­ منظور ارزیابی و نیز بهبود مشکلات شناختی از جمله عملکرد حافظه فعال در کودکان مبتلا به این اختلال انجام شده است. هدف پژوهش حاضر جمع­آوری و ترکیب نتایج این پژوهش­ها و محاسبه اندازه اثر آن­ها با استفاده از الگوی پژوهشی فراتحلیل به­منظور دستیابی به دیدی جامع­تر در زمینه میزان تفاوت بین حافظه فعال کودکان مبتلا به نارسایی توجه/بیش­فعالی با کودکان سالم و نیز میزان اثربخشی مداخلات انجام شده بر روی آن است. روش:از بین پژوهش­های متعدد انجام شده در این زمینه، 23 پژوهش (10 مقایسه و 13 مداخله) که از لحاظ روش­شناختی مورد قبول بودند، انتخاب شدند و فراتحلیل بر روی آن­ها انجام گرفت. ابزار این پژوهش چک­لیست فراتحلیل بود. یافته­ ها: یافته­های فراتحلیل نشان دادند که اندازه اثر مقایسه حافظه فعال در کودکان مبتلا به نارسایی توجه_بیش­فعالی با کودکان عادی 21/1 (001/0>p) و اندازه اثر مداخلات مختلف بر حافظه فعال این کودکان 87/1 (001/0>p)است. نتیجه­ گیری: طبق جدول کوهن هر دو اندازه اثر به­دست آمده در این پژوهش در حد بالاست و این تاییدکننده وجود تفاوت بین حافظه فعال کودکان مبتلا به نارسایی توجه_بیش ­فعالی با کودکان سالم و نیز نشان­ دهنده موثر بودن مداخلات انجام شده در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of The Effectiveness Working Memory Interventions in Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Comparing Their Working Memory with Normal Children

نویسندگان [English]

  • Fateme Taaki 1
  • Maryam Sharifi 2
  • Mahgol Tavakoli 3

1 Expert in General Psychology , University of Isfahan, Isfahan, Iran.

2 M.A in psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

3 Assistant professor of psychology ,University of Isfahan, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

Aim: Hyperactivity disorder is one of the most common chronic developmental disorders that has always been of interest to researchers and therapists. So far, several studies have been conducted to evaluate and improve cognitive problems such as working memory function in children with this disorder. The purpose of this study was to collect and combine the results of these studies and calculate their effect size using a meta-analysis research model in order to achieve a more comprehensive view on the difference between the working memory of children with attention deficit hyperactivity disorder with healthy children, as well as the effectiveness of interventions on it. Method: 23 studies (10 comparisons and 13 interventions) that were accepted methodologically were selected and meta-analysis was performed on them. The tool was a meta-analysis checklist. Findings: The meta-analysis findings showed that the effect size of the comparison of working memory in children with attention deficit hyperactivity disorder with normal children was 1.21 (p Conclusion: According to Cohen table, both sizes of the effect obtained in this research are high and this confirms the existence of the difference between the working memory of children with attention deficit hyperactivity disorder and healthy children and also shows the effectiveness of the interventions
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meta-analysis
  • Attention deficit hyperactivity disorder
  • Working memory
اصغری نکاح، س م، عابدی، ز؛ (1393).بررسی اثربخشی بازی­درمانی مبتنی بر کارکردهای اجرایی بر بهبود بازداری پاسخ،برنامه­ریزی و حافظه کاری کودکان دارای اختلال نقص­توجه/بیش­فعالی.فصلنامه روانشناسی شناختی، 2(1)، 51-41.
آقابابایی،س؛ فرامرزی، س.(1394).نفایص حافظه فعال در کودکان با اختلال بیش­فعالی_نقص توجه. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 3(4)، 394-385.
 باباپور­خیرالدین، ج؛ حکمتی، ع؛ سودمند، م. (1389). مقایسه‌ حافظه‌ی بصری و کلامی کودکان مبتلا به اختلال نقص­توجه با کودکان سالم. فصلنامه پژوهش­های نوین روانشناختی، 5(19)، 23-1.
باغداساریانس، آ؛ گلشنی، ف؛ دربندی، ن. (1392). مقایسه حافظه فعال و پایداری هیجانی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه_بیش­فعالی، اوتیسم و عادی. مجله تحقیقات روانشناختی، 5(19)، 160-145.
  بهروز سرچشمه، س؛ عاشوری، م؛ انصاری شهیدی، م. (1396). اثربخشی آموزش شناختی بر میزان توجه و حافظه فعال کودکان با اختلال کم­توجهی/بیش­فعالی. مجله توامندسازی کودکان استثنایی، 8(1)، 15-6.
پرورش، ن؛ ضیاالدینی، ح؛ عرفانی، ر؛ شکوهی، م. (1393).فراوانی اختلال نقص­توجه/ بیش­فعالی و ارتباط آن با افسردگی در دانشجویان. مجله علوم پزشکی گرگان، 16(1)، 99-94.
پورمحمدرضای تجریشی، م؛ عاشوری، م؛ جلیل آبکنار، س؛ به پژوه، ا. (1393).  اثربخشی آموزش بازداری پاسخ بر حافظه فعال دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه/ بیش­فعالی. مجله توانبخشی، 15(4)، 20-12.
دادستان، پ؛ دل آذر، ر؛ علیپور، ا؛ (1389). کنش وریاجرایی در کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی. مجله روانشناسی تحولی، 7(25)، 39-27.
جمالی پاقلعه، س؛ عابدی، ا؛ آقایی، ا. (1390). فراتحلیل اثربخشی مداخلات روان شناختی بر میزان نشانه­های اختلال نارسایی توجه/بیش­فعالی. فصلنامه کودکان استثنایی، 11(4)، 334-321.
حاج علیزاده، ک؛ ملک حسینی، س. (1396). اثربخشی نرم­افزار پیشبرد شناختی بر کارکردهای حافظه فعال و هوش سیال در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه. مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 3(1)، 102-93.
خادمی، ح؛ علیزاده، ح؛ اسد زاده، ح. (1393). بررسی و مقایسه رابطه حافظه کاری و حافظه کاذب در دانش­آموزان با و بدون اختلال نارسایی توجه_بیش فعالی. مجله روانشناسی افراد استثنایی، 4(13)، 80-66.
داوری، ر؛ (1394). اثربخشی درمان یکپارچه ی شناختی_رفتاری و حرکتی خانواده محور بر نشانه­های بالینی و کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال بیش­فعالی و نارسایی توجه. فصلنامه اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، 9(36)، 76-67.
سلیمانی، ا؛ عباسی، م؛ طغیانی، ا. (1395). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی_فراشناختی بر عملکرد توجهی_حافظه­ای دانش‌آموزان مبتلا به ADHD . مجله راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 21-1.
زاغیان، م؛ اصلی­آزاد، م؛ فرهادی، ط. (1396). مقایسه نیمرخ حافظه فعال کودکان مبتلا به اختلال نارسایی­توجه/فزون‌کنشی و کودکان مبتلا به نارساخوانی با کودکان بهنجار. فصلنامه سلامت روان کودک، 4(1)، 128-119.
صمیمی، ز؛ رامش، ص؛ تمینی، م. (1395). اثربخشی آموزش حافظه کاری هیجانی برکنش­های اجرایی کودکان مبتلابه اختلال نارسایی توجه/فزون جنبشی. مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9(5)، 391-381.
فراهانی، ح؛ عریضی، ح. (1384). روش­های پیشرفته در علوم انسانی. اصفهان: جهاد دانشگاهی اصفهان.
قمری گیوی، ح؛  نریمانی، م؛  محمودی، ه. (1391). اثر بخشی نرم­افزار پیشبرد شناختی بر بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و          نقص­توجه_بیش فعالی. مجله ناتوانی­های یادگیری، 1(2)، 115-98.
 قریبی، ح؛ قلی زاده، ز؛ حکمتی، ل. (1394). تاثیر خود آموزش دهی کلامی روی بهبود عملکردهای شناختی کودکان با نقص توجه و بیش­فعالی. مجله عصب روانشناسی، 1(3)، 37-21.
قلی­زاده، ز؛ باباپور خیرالدین، ج؛ رستمی، ر؛ بیرامی، م؛ پورشریفی، ح. (1389). اثربخشی نوروفیدبک بر روی حافظه کاری. فصلنامه پژوهش­های نوین روانشناختی، 5(18)، 100-87.
عاشوری، ج. (1395). تاثیر آموزش نوروفیدبک بر کارکردهای اجرایی (تمرکز، طرح‌ریزی و حافظه فعال) دانش‎آموزان دختر ابتدایی مبتلا به اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی. مجله علوم پزشکی رازی، 23(150)، 66-57.
عبدی، ا؛ عربی دانا، ع؛ حاتمی، ج؛ پرند، ا. (1393). اثربخشی بازی­های رایانه­ای شناختی بر بهبود حافظه کاری، توجه و انعطاف­پذیری شناختی در کودکان مبتلا به ADHD. مجله فصلنامه کودکان استثنائی، 14(1)، 39-34.
علیرضایی­مطلق، م؛ علاقبندارد، ج؛ مرادی، ع. (1381). حافظه کلامی و بصری در ADHD: مقایسه کودکان تحت درمان و بدون درمان ریتالین. مجله  تازه­های علوم شناختی، 4(4)، 118-110.
 علیرضایی مطلق، م؛ مرادی ع؛ فرزاد، و. (1387). بررسی و مقایسه حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی با کودکان عادی. مجله  کودکان استثنایی، 8(3)، 280-271.
علیپور، ا؛ برادران، م؛ ایمانی فر، ح. (1394). مقایسه‌ کودکان مبتلا به بیش­فعالی/ نارسایی توجه، ناتوانی یادگیری و کودکان بهنجار بر اساس مؤلفه­های آزمون هوشی وکسلر کودکان. مجله ناتوانی­های یادگیری، 4(3)، 89-74.
محمدی، ز؛ کاظمی، آ؛ رضایی، ا؛ فشارکی، م. (1394). اثربخشی آموزش بهسازی توجه و حافظه کاری بر میزان عملکرد پیوسته کودکان مبتلا به اختلال کم­توجهی/   بیش­فعالی. فصلنامه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 25(4)، 268-263.
مسیبی، ن؛ میر احمدی، ر. (1396). اثربخشی بازتوانی شناختی رایانه­ای بر بهبود حافظه کاری و کاهش نقص توجه مستمر در کودکان با نقص توجه/بیش فعالی. مجله روش­ها و مدل­های روانشناختی، 29(8)، 124-105.
نجاتی، و؛ بهرامی، ه؛ آبروان، م؛ روبن زاده، ش؛ مطیعی، ح. (1392). عملکردهای اجرایی و حافظه کاری در کودکان مبتلا به اختلال کم­توجهی/بیش­فعالی و سالم. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 15(3)، 76-69.
Abikoff, H., Nissley-Tsiopinis, J., Gallagher, R., Zambenedetti, M., Seyffert, M., Boorady, R., & McCarthy, J. (2009). Effects of MPH-OROS on the organizational, time management, and planning behaviors of children with ADHD. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 48(2), 166-175
Association, A. P. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®): American Psychiatric Pub.
Brown, T. E. (2009). ADD/ADHD and impaired executive function in clinical practice. Current Attention Disorders Reports, 1(1), 37-41.
Bussing, R., Mason, D. M., Bell, L., Porter, P., & Garvan, C. (2010). Adolescent outcomes of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder in a diverse community sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49(6), 595-605.
Castellanos, F. X., Sonuga-Barke, E. J., Milham, M. P., & Tannock, R. (2006). Characterizing cognition in ADHD: beyond executive dysfunction. Trends in cognitive sciences, 10(3), 117-123.
 Dawson, P., & Guare, R. (2018). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to assessment and intervention: Guilford Publications.
Gathercole, S. E., & Pickering, S. J. (2000). Assessment of working memory in six-and seven-year-old children. Journal of educational psychology, 92(2), 377.
Kasper, L. J., Alderson, R. M., & Hudec, K. L. (2012). Moderators of working memory deficits in children with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 32(7), 605-617. doi:https://doi.org/10.1016/j.cpr.2012.07.001
Kenny, P. J. (2007). Brain reward systems and compulsive drug use. Trends in pharmacological sciences, 28(3), 135-141.
Krause-Utz, A., Elzinga, B. M., Oei, N. Y., Paret, C., Niedtfeld, I., Spinhoven, P., . . . Schmahl, C. (2014). Amygdala and dorsal anterior cingulate connectivity during an emotional working memory task in borderline personality disorder patients with interpersonal trauma history. Frontiers in human neuroscience, 8, 848.
León-Domínguez, U., Martín-Rodríguez, J. F., & León-Carrión, J. (2015). Executive n-back tasks for the neuropsychological assessment of working memory. Behavioural brain research, 292, 167-173.
Martinussen, R., Hayden, J., Hogg-Johnson, S., & Tannock, R. (2005). A Meta-Analysis of Working Memory Impairments in Children With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 44(4), 377-384. doi:https://doi.org/10.1097/01.chi.0000153228.72591.73
McVay, J. C., & Kane, M. J. (2009). Conducting the train of thought: working memory capacity, goal neglect, and mind wandering in an executive-control task. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 35(1), 196.
Melby-Lervag, M., & Hulme, C. (2013). Is working memory training effective? A meta-analytic review. Dev Psychol, 49(2), 270-291. doi:10.1037/a0028228
Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G., & Group, P.
     (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Medicine, 6(7), e1000097.
Retz, W., Freitag, C. M., Retz-Junginger, P., Wenzler, D., Schneider, M., Kissling, C., . . . Rösler, M. (2008). A functional serotonin transporter promoter gene polymorphism increases ADHD symptoms in delinquents: interaction with adverse childhood environment. Psychiatry research, 158(2), 123-131.
Swanson, H. L., Kehler, P., & Jerman, O. (2010). Working memory, strategy knowledge, and strategy instruction in children with reading disabilities. Journal of Learning Disabilities, 43(1), 24-47.
 Thorell, L. B., Lindqvist, S., Bergman Nutley, S., Bohlin, G., & Klingberg, T. (2009). Training and transfer effects of executive functions in preschool children. Developmental science, 12(1), 106-113