با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، مطالعه اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه‌ای بر شناخت اجتماعی، کنترل مهاری و اجتناب شناختی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی است. روش: این پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‌آموزان پسر دارای اختلال ریاضی پایه ششم ناحیه یک شهر تبریز در سال تحصیلی 98-97 بودند که از جامعه حاضر تعداد 30 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب و در دو گروه مداخله و کنترل (15 نفر برای هر گروه) قرار گرفتند. گروه مداخله در معرض توانبخشی شناختی رایانه‌ای قرار گرفت و گروه کنترل آموزشی را دریافت نکرد. برای جمع‌آوری داده‌ها از   آزمون­های شناخت اجتماعی، کنترل مهاری، اجتناب شناختی و آزمون کی‌مت ریاضی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش آماری تحلیل کوواریانس انجام شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد که توانبخشی شناختی رایانه‌ای بر شناخت اجتماعی، کنترل مهاری و اجتناب شناختی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی تأثیر دارد و باعث افزایش شناخت اجتماعی و کاهش کنترل مهاری و اجتناب شناختی در دانش‌آموزان می‌شود. نتیجه­ گیری: به کارگیری توانبخشی شناختی رایانه‌ای بر دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی پیشنهاد می‌گردد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of computerized cognitive rehabilitation on social cognition, inhibitory control and cognitive avoidance of students with learning disabilities

نویسندگان [English]

  • ramin Habibi-Kaleybar 1
  • jafar bahadorikhosroshahi 2

1 Associate Professor of Educational Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran

2 Ph.D student in Educational Psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Aim: The purpose of this study was to determine the effectiveness of cognitive computer rehabilitation on social cognition, inhibitory control and cognitive avoidance of students with learning disabilities. Metods: This research was a semi-experimental, pre-test, post-test design with control group. The statistical population of this study was all male students with mathematical disorder in the sixth district of Tabriz, in the academic year of 2018-2019. The population of this study was 30 people selected by multi-stage random sampling method and divided into two groups: intervention and control (15 persons for each group) were placed. The intervention group was exposed to cognitive rehabilitation and did not receive educational control. To collect data, social cognitive tools, cognitive avoidance control and cognitive avoidance, mathematical test were used. Data analysis was done by statistical analysis of covariance.Findings: The findings showed that computer cognitive rehabilitation has an effect on social cognition, inhibitory control and cognitive avoidance of students with learning disabilities, and it increases social cognition and decreases inhibition control and cognitive avoidance in students. Conclusion: Therefore, the use of cognitive computer rehabilitation on students with learning disabilities is suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rds: Cognitive avoidance
  • Inhibition control
  • Social recognition
  • Computer cognitive rehabilitation
آبباریکی، ا؛ یزدانبخش، ک؛ و مؤمنی، خ. (1396). اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه­ای بر کاهش نارسایی شناختی در دانشآموزان با اختلال یادگیری. فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی، 7(26)، 127-157.
آبباریکی، ا. (1396). اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه­ای بر کاهش نارسایی شناختی و اجتناب شناختی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص شهر کرمانشاه. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی عمومی، دانشگاه رازی کرمانشاه.

آریاپوران، س؛ امیری منش، م؛ تقوایی، د؛ و حق طلب، ط. (1393). رابطه ابعاد خودپپنداره با انگیزش تحصیلی دانش آموزان ابتدایی دارای نانوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 4(1)، 56-72.

آقاجانی، س؛ مباحات، ن؛ و صمدی‌فرد، ح. (1396). مقایسه نگهداری ذهنی دانش‌آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص (نارسایی در ریاضِی). مجله ناتوانی‌های یادگیری، 6(4)، 24-39.

بزارمنصف، ف. (1394). اثربخشی برنامه توان بخشی شناختی رایانه ای بر عملکرد ریاضی، حافظه کاری وکنترل مهاری کودکان با اختلال ریاضی. پایان­نامه کارشناسی ارشد علوم شناختی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. 
بیرامی، م؛ نظری، م؛ هاشمی، ت؛ و موحدی، ی. (1395). اثربخشی درمان توانبخشی عصب - روانشناختی بر عملکرد توجه مستمر در دانش آموزان با اختلال ریاضی شهر تبریز. مجله سلامت جامعه، 10(3)، 45-52.
پورعبدل، س؛ صبحی‌قراملکی، ن؛ و عباسی، م. (1394). نیمرخ نارسایی شناختی، نارسایی هیجانی و اجتناب شناختی در دانش-آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. مجله روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 6(20)، 55-72.
پورمودت، خ؛ و بشاش، ل. (1388). بررسی تحول پردازش اطلاعات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر. فصلنامه کودکان استثنایی، 9(3)، 211-222.  
رمضان‌نیا، ز؛ و نجانی، و. (1396). اثربخشی توانبخشی- شناختی بسته پارس بر کنترل مهاری و تصمیم گیری پرخطر کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه- بیش فعالی. مجله طب توانبخشی، 6(4)، 219-230.
 شیری، ا؛ نجاتی، و؛ پوراعتماد، ح؛ و چینه، ن. (1392).  بررسی تأثیر توان‌بخشی‌شناختی بر ترمیم توانایی شناخت اجتماعی کودکان اتیسم با عملکرد بالا. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 11(5)، 320-331.
طباطبایی، س. (1394). اثربخشی توانبخشی شناختی از ظریق نرم افزار بر نیمرخ کارکردهای اجرایی دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری ریاضی. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی، دانشگاه تبریز.
عابدی، ا. (1386). هنجاریابی آزمون عصب روان‌شناختی نپسی و اثربخشی مداخله­ی به موقع در کودکان مبتلا به ناتوانی­های یادگیری تحولی پیش از دبستان. دانشگاه اصفهان: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. رساله دکتری روان­شناسی (منتشر نشده).
عباسی، م؛ بگان‌کوله‌مرز، م؛ اعیادی، ن؛ و درگاهی، ش. (1394). مقایسه خود دلسوزی، اجتناب شناختی و خودتنظیمی عاطفی در دانش آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری. فصلنامه نسیم تندرستی، 4(1)، 31-40. 
 
106
علیزاده، پ. (1394). مقایسه کنترل مهاری، حافظه کاری، ریسک پذیری وحل مسئله در کودکان دبستانی نارساخوان و عادی. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
عیوضی، س؛ یزدانبخش، ک؛ و مرادی، آ. (1397). اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه‌یار بر بهبود کارکرد اجرایی بازداری پاسخ در کودکان مبتلا به اختلال نارسایی‌توجه/بیش‌فعالی. فصلنامه عصب روان­شناسی، 4(14)، 9-22.
محمداسماعیل، ا؛ و هومن، ح. (1381). انطباق و هنجاریابی آزمون ریاضیات ایران کی‌مت. فصلنامه کودکان استثنایی، 2(4)، 323-333.
میرزاحسینی، ح؛ سعید؛ پورعبدل، س؛ صبحی­قراملکی، ن؛ و سراوانی، ش. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اجتناب شناختی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی، 22(3)، 166-174.
نجاتی، و. (1392). پرسشنامه توانایی­های شناختی: طراحی و بررسی خصوصیات روان سنجی. مجله تازه های علوم شناختی، 15(2)، 11-19.
نجارزادگان، م؛ نجاتی، و؛ امیری، ن؛ و شریفیان، م. (1394). بررسی اثر توانبخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی (توجه و حافظه کاری) در کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه / بیش‌فعالی. فصلنامه طب توانبخشی، 4(2)، 97-108.
Andrade, B., Browne, D., Tannock, F. (2014). Prosocial skills may be necessary for better peer functioning in children with symptoms of disruptive behavior disorders. Peer Journal, 2(487), 1-16.
Bergo, E., Lombardi, G., Pambuku, A., Della Puppa, A., Bellu, L., D’Avella, D., & Zagonel, V. (2016). Cognitive Rehabilitation in Patients with Gliomas and Other Brain Tumors: State of the Art. BioMed Research International, Article ID 3041824, 11 pages
Blair, C., Zelazo, P. D., Greenberg, M. T. (2005). The measurement of executive function in early childhood. Dev Neuropsychol, 28(2), 561-71
Bonavita, S., Sacco, R., Della Corte, M., Esposito, S., Sparaco, M., Ambrosio, et al. (2015). Computer-aided cognitive rehabilitation improves cognitive performances and induces brain functional connectivity changes in relapsing remitting multiple sclerosis patients: an exploratory study. Journal Neurol, 262, 91-100.
Carlson, S. M., & Wang, T. S. (2007). Inhibitory control and emotion regulation in preschool children. Cognitive Development, 22(4), 489-510.
 Dodge, K. A. (1986)."A social- information processing model of social competence in children." Minnesota Symposium in Child Psychology, 18, 77-125.
Freilich, R., & Shechtman, Z. (2010). The Contribution of Art Therapy to the Social, Emotional, and Academic Adjustment of Children with Learning Disabilities. The Arts in Psychotherapy, 37, (1), 8-12.
Gaitán, A., Garolera, M., Cerulla, N., Chico, G., Rodriguez Querol, M., & Canela Soler, J., (2013). Efficacy of an adjunctive computer based cognitive training program in amnestic mild cognitive impairment and Alzheimer's disease: a single blind, randomized clinical trial. International journal of geriatric psychiatry, 28(1), 91.9
Huber, S., Sury, D., Moeller, K., Rubinsten, O. & Nuerk, H. C. (2015). A general number-to-space mapping deficit in developmental dyscalculia. Research in Developmental Disabilities 43-44, 32-42.
Kuznetsova, A., Brockhoff, P. B. & Christensen, R. H. (2014). lmerTest: Tests for random and fixed effects for linear mixed effect models (lmer objects of lme4 package) R package version 2.0-6. Retrieved from http://CRAN.Rproject.org/package=lmerTest
London, E.D., Ernst, M., Grant, S., Bonson, K., Weinstein, A. (2000). Orbitofrontal cortex and human drug abuse: functional imaging. Cereb Cortex, 10(3), 334-42.
Saha, P., Chakraborty, P., Mukhopadhyay, P., Bandhopadhyay, D., Ghosh, S. (2015). Computer based attention training for treating a child with attention deficit/hyperactivity disorder: An adjunct to pharmacotherapy a case report. Journal of pharmacy research, 9(11), 612-617.
Sexton, K. A., & Dugas, M. J. (2008). An investigation of the factors leading to cognitive avoidance in worry. Concordia University, Quebec, Canada.
Tur-Kaspa, H., & Byran, T. H. (1994)."Social information processing skills of students with LD." Lerning Disabilities Research & Practice, 9, 12-23.
Trompetter, H. R., Bohlmeijer, E. T., Fox, J. P., & Schreurs, K. M. (2015). Psychological flexibility and catastrophizing as associated change mechanisms during online Acceptance & Commitment Therapy for chronic pain. Behaviour Research and Therapy, 74, 50-9. 
Ward, S., Sylva, J., & Gresham, F. (2010). Schoolbased predictors of
    early adolescent depression school. Mental Health, 2, 125-131.
Weitekamp, C. A. & Hofmann. H. A. (2014). “Evolutionary themes in the neurobiology of social cognition”. Curr Opin Neurobiol, 28:22-27.
Willis, S. L., Tennstedt, S.L., Marsiske, M., Ball, K., Elias J., Koepke, K. M.,& et al. (2006). Long.term effects of cognitive training on everyday functional outcomes in older adults. Journal American Medical Association, 296(23), 2805.2814.
Yirmia, N., & Shulman, C. (1996). Seriation, conservation and theoy of mind abilities in individual with autism, individual with mental retardation, and normally developing children. Child Development, 67, 2045-2059
Zorofi, M. (2010). The study of student's mathematics lesson learning quality. Procedia Social and Behavioral Sciences, 8, 505–511.