با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن عصب روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشگاه تهران، ایران.

2 دانشیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، ایران.

3 استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، ایران.

4 دانشجوی دکتری روانشناسی، دانشگاه سمنان، ایران.

چکیده

مقدمه: هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی نوروفیدبک و نوروفیدبک به همراه بازتوانی شناختی در دانش­آموزان دارای اختلال کمبود ­توجه ـ بیش­فعالی است. روش: بدین منظور 20 نفر از دانش­آموزان دارای اختلال کمبود ­توجه ـ بیش­فعالی دوره­ ابتدایی با روش نمونه­گیری هدفمند از مراجعه‌کنندگان به کلینیک شهر تهران انتخاب شدند. همه آزمودنی­ها قبل و بعد از مداخله­ی درمانی با آزمون کامپیوتری TOVA (به‌عنوان یک آزمون ارزیابی عملکرد مستمر) با هدف ارزیابی متغیرهای توجه مورد ارزیابی قرار گرفتند. دانش­آموزان به دو گروه تقسیم شده و یک گروه 10 نفرِ در معرض درمان نوروفیدبک قرار گرفتند و گروه دیگر آموزش نوروفیدبک را به همراه بازتوانی شناختی دریافت کردند. جلسات برای هر دو گروه به مدت 10 هفته و هر هفته سه جلسه برگزار شد. داده­ها با استفاده از آزمون کوواریانس تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته­ها: نتایج نشان داد گروه نوروفیدبک همراه با بازتوانی شناختی، نسبت به آموزش نوروفیدبک به‌تنهایی، تأثیر معنادارتری بر کاهش مشکلات تکانشگری و افزایش توجه دارد. نتیجه­گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که نوروفیدبک باعث کاهش علائم بیش فعالی می­شود و اگر بازتوانی شناختی به آن اضافه گردد، اثر بیشتری خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparing the Effect of Neurofeedback Training with Neurofeedback Along with Cognitive Rehabilitation on ADHD Children’s Improvement

نویسندگان [English]

  • mona asbaghi 1
  • . . 2
  • . . 3
  • . . 4

چکیده [English]

Introduction: The main aim of present study was to compare the effect of Neurofeedback training and Neurofeedback along with cognitive rehabilitation on ADHD children’s improvement. Method: To do so, 20 elementary students with ADHD were selected among Tehran clinics’ clients through purposive sampling. For assessing attention, TOVA test was conducted by all subjects as continues performance test. Subjects were divided in to two groups; 10 subjects received Neurofeedback training alone and another group trained Neurofeedback along with cognitive rehabilitation. Training session were conducted for 10 weeks; each week three sessions. Data were analyzed using Analysis of Covariance (ANCOVA). Findings: The results showed that effect size of Neurofeedback along with cognitive rehabilitation was higher than Neurofeedback training alone on impulsivity problems’ reduction. Conclusion: The results of this study showed that Neurofeedback can decrease signs of ADHD and the effect of Neurofeedback can be more obvious if cognitive rehabilitation is added.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neurofeedback
  • cognitive rehabilitation
  • ADHD
  • Impulsivity
آل­آقا، نادری، حیدری، حسن­احدی و نظری (1391). اثربخشی نوروفیدبک بر عملکرد شناختی. اندیشه و رفتار. 26. 27-36.
 
اشتاین برگ، ام و زیگفرید، او (2002). نوروفیدبک افقی تازه به درمان کمبود توجه ـ بیش­فعالی. ترجمه رضا رستمی و علی نیلوفری (1387)، چاپ اول، تهران: انتشارات تبلور.
 
خوشابی، ک.؛ شمسایی، م.م.؛ جدیدی، م.؛ نیک‌خواه، ح.ر.؛ بسته حسینی، ش و ملک خسروی، غ (1392). «مقایسه تأثیر ریتالین، نوروفیدبک، مدیریت والدین و تعامل سه روش بر علائم کلی اختلال کمبود توجه ـ بیش فعالی و کیفیت رابطه مادر-فرزندی». مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان. 20 (2). 143-133.
 
رباط­میلی، س.؛ برجعلی، ا.؛ علیزاده، ح.؛ نوکنی، م و فرخی، ن (1394). «اثربخشی بازتوانی شناختی رایانه یار بر بازداری پاسخ کودکان دارای اختلال کمبود توجه ـ بیش­فعالی (نوع اغلب بی­توجه)». روانشناسی افراد استثنائی. 5(19). 1-126.
 
ساداتی، س.؛ افروز، غ.ع.؛ رستمی، ر.؛ به پژوه، ا.؛ شکوهی یکتا، م و غباری بناب، ب (1393). «بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر بازداری رفتاری و تکانشگری دانش­آموزان دارای اختلال کمبود توجه ـ بیش­فعالی». مجله کودکان استثنائی، 2. 57-66.
 
قربانی، آ.؛ علی­آبادی، ف.؛ نظری، م.ع و اکبر فهیمی، م (1394). «بررسی میزان اثربخشی نوروفیدبک بر موفقیت تحصیلی کودکان 10-8 ساله مبتلا به ADHD – مطالعه مورد پژوهی کمی». توان‌بخشی نوین. 9(3). 8-1.
 
Astrand, E., Wardak, C. & Ben Hamed, S. (2014). Selective visual attention to drive cognitive brain-machine interfaces: from concepts to Neurofeedback and rehabilitation applications. Front Syst Neurosci. 12; 8:144.
 
Becerra, J.T., Fernández, T. & Harmony, M. (2006). Follow-Up Study of Learning Disabled Children Treated With Neurofeedback or Placebo. Clinical EEG and Neuroscience, 37(3), 198- 204.
 
Bellgrove, M., Hawi, Z., Gill, M. & Robertson, I. (2006). The Cognitive Genetics of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): Sustained attention as a Candidate Phenotype. Cortex. 42. 838-845.
 
Chabot, R.A., DiMichele, F., Prichep, L. & John, E.R. (2001). The clinical role of computerized EEG in the evaluation and treatment of learning and attention disorders in children and adolescents. Journal of Clinical Neuropsychiatry, 13, 171-186.
 
Chabot, R. & Serfontein, G. (1996). Quantitative electroencephalographic profiles of children with attention deficit disorder. Biol Psychiatry, 40(7), 951-963.
 
Clarke, A.R., Barry, R.J., McCarthy, R. & Selikowitz, M. (2001). Age and sex effects in the EEG: Differences in two subtypes of attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical Neurophysiology, 112, 815-826.
 
Duric, N., Assmus, J., Gundersen, D. & Elgen, I. (2012). Neurofeedback for the treatment of children and adolescents with ADHD: a randomized and controlled clinical trial using parental reports. BMC Psychiatry, 12(1), 107.
 
Egner, T., Zechb, T. & Gruzelier, J. (2004). The effects of Neurofeedback training on the spectral topography of the electroencephalogram. Clinical Neurophysiology, 115(30), 2452–2460.
 
Emilsson, B., Gudjonsson, G., Sigurdsson, J., Baldursson, G., Einarsson, E., Olafsdottir, H. & Young, S. (2011). Cognitive behavior therapy in medication-treated adults with ADHD and persistent symptoms: A randomized controlled trial. BMC Psychiatry.
 
Faraone S.V., Sergeant J., Gillberg C. & Biderman J. (2003). The worldwide prevalence of ADHD: Is it an American condition? World Psychiatry. 2:104-13.
 
Fauzan, N. & Nazaruddin, M. (2012). Neurofeedback training to improve neuronal regulation in ADD: A case report. Social and Behavioral Sciences, 33(9), 399 – 402.
 
Fox, D., Tharp, D. & Fox, L. (2005). Neurofeedback: An Alternative and Efficacious Treatment for Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Psychophysiology and Biofeedback, 30(4), 365-373.
 
Fuchs, T., Birbaumer, N., Lutzenberger, W., Gruzelier, J.H. & Kaiser, J. (2003). Neurofeedback treatment for attention deficit/hyperactivity disorder in children: A comparison with methylphenidate. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 28, 1-12.
 
Heywood, C. & Beale, I. (2003). EEG biofeedback vs. placebo treatment for attention deficit/ hyperactivity disorder: a pilot study. Journal of Attention Disorders, 7, 41-53.
 
Hill, R.W. & Castro, E. (2002). Getting rid of Ritalin: How Neurofeedback can successfully treat attention deficit disorder without drugs: Hampton Roads.
 
Kane, M.J., Conway, A.R., Miura, T. K. & Colflesh, G.J. (2007). Working memory, Attention control, and the N-back task: a question of construct validity. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 33(3), 615-622
 
Kim, S.K., Yoo, E.Y., Lee, J.S., Jung, M.Y., Park, S.H., & Park, J.H. (2014). The Effects of Neurofeedback training on concentration in children with attention deficit/hyperactivity disorder. International Journal of Bio-Science and Bio-Technology.4. 13-24.
 
Klinberg, G. & Fernell, D. (2005). Dficits in attention motor control and perception, and other syndromes attributed to minimal brain dysfunction. In JAicardi (ED). Diseases of nervous system in children. Clinics in developmental medicine. 12 (5), 138-172.
 
L´evesque, J., Beauregard, M. & Mensour, B. (2006). Effect of Neurofeedback training on the neural substrates of selective attention in children with attention deficit/ hyperactivity disorder: a functional magnetic resonance imaging study Neuroscience letters, 394(32), 216-221.
 
Leark, R.A., Greenberg, L.M., Kindschi, C.L., Dupuy, T.R. & Hughes, S.J. (2007). T.O.V.A. Professional Manual Test of Variables of Attention Continuous Performance Test.
 
Logemann, H.N., Lansbergen, M.M., Van Os, T.W., Böcker, K. B. & Kenemans, J.L. (2010). The effectiveness of EEG- feedback on attention, impulsivity and EEG: a sham feedback controlled study. Neuroscience Letters. 19, 479(1), 49-53.
 
Loo, S.K. & Barkley, R.A. (2005). Clinical utility of EEG in attention deficit hyperactivity disorder. Neuropsychology.12 (2):64-76.
 
Lubar, J., Bianchini, K., Calhoun, W., Lambert Brody, Z. & Shabsin, H. (1985). Spectral analysis of EEG differences between children with and without learning disabilities. Journal of Learning Disabilities. 18(7), 403-408.
 
Lubar, J.F. (2003). Discourse on the development of EEG diagnostics and biofeedback for attention deficit/ hyperactivity disorders. Psychophysiology and Biofeedback; 16(3):201-25.
 
Masterpasqua, F. & Healey, K. (2003). Neurofeedback in psychological practice. Professional psychology. Research and practice, 34 (6), 652-656.
 
Micoulaud-franchi, J., Salvo, F., Bioulac, S. & Fovet, T. (2016). Neurofeedback in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: Efficacy. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry.55 (12). 1091-1092.
 
Nazifi, M., Rasoul Zadeh-Tabatabaie, K., Azad- Fallah, P. & Moradi, A. (2012). The Effect of Computer-Assisted Cognitive Rehabilitation and Drug Therapy on Response Inhibition and Reaction Time of Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder. Clinical psychology. 4 (1): 87-98.
 
Rowland, A.S., Lesesne, C.A. & Abramowitz, A.J. (2003). the epidemiology of attention deficit/ hyperactivity disorder (ADHD): a public health view. Mental retardation and developmental disabilities research reviews. 8(3):162-70.
 
Tajik-Parvinchi, D., Wright, L. &  Schachar, L. (2014). Cognitive Rehabilitation for Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder (ADHD): Promises and Problems. Child Adolescent Psychiatry.23 (3): 207–217.
 
Vita, M., Vedenpaa, A., Gronroos, N., Chydenius, E. & Partinen, M. (2008). Adults with ADHD benefit from cognitive-behaviorally oriented group rehabilitation. Journal of Attention Disorders. 12(3). 218-226.
 
Wangler, S., Gevensleben, H. & Albrecht, B. (2011). Neurofeedback in children with ADHD: Specific event-related potential findings of a randomized controlled trial. Clinical Neurophysiology, 122(12), 942-950.